នៅប្រទេសកម្ពុជា ទម្រង់ក្រុមហ៊ុនឯកជនមានការបែងចែកខុសៗគ្នា។ ជាការកត់សម្គាល់ទម្រង់ក្រុមហ៊ុនឯកជនមានពីរធំៗគឺក្រុមហ៊ុនសហកម្មសិទ្ធិ និងក្រុមហ៊ុនមូលធន។
ដោយឡែកក្រុមហ៊ុនសហកម្មសិទ្ធិមានពីរទម្រង់ទៀតគឺ ក្រុមហ៊ុនសហកម្មសិទ្ធិទូទៅ និងក្រុមហ៊ុនសហកម្មសិទ្ធិមានកម្រិត។ ចំពោះក្រុមហ៊ុនមូលធនបែងចែកជាបីទម្រង់ គឺក្រុមហ៊ុនឯកជនទទួលខុសត្រូវមានកម្រិត សហគ្រាសឯកបុគ្គលទទួលខុសត្រូវមានកម្រិត និងក្រុមហ៊ុនមហាជនទទួលខុសត្រូវមានកម្រិត។
បើយោងតាមសៀវភៅស្តីពីច្បាប់ពាណិជ្ជកម្មរបស់សាស្ត្រាចារ្យ កៅ មុយថង បានពន្យល់ពីទម្រង់នៃ ក្រុមហ៊ុនសហកម្មសិទ្ធិ និងក្រុមហ៊ុនមូលធន។
ក្រុមហ៊ុនសហកម្មសិទ្ធិ សមាជិកមានឋានៈជាពាណិជ្ជករទទួលខុសត្រូវដោយគ្មានការកំណត់ និងដោយសាមគ្គីលើរាល់បំណុលរបស់ក្រុមហ៊ុន។ ក្រុមហ៊ុនសហកម្មសិទ្ធិ មានក្រុមហ៊ុនសហកម្មសិទ្ធិទូទៅ និងក្រុមហ៊ុនសហកម្មសិទ្ធិមានកម្រិត។
ក្រុមហ៊ុនសហកម្មសិទ្ធិទូទៅ ជាទម្រង់ក្រុមហ៊ុន ដែលបង្កើតដោយការព្រមព្រៀងគ្នាទៅវិញទៅមកនៃបណ្តាសហកម្មសិទ្ធិករ។ សហកម្មសិទ្ធិករទូទៅម្នាក់ៗមានសិទ្ធិស្មើៗគ្នា ក្នុងការចាត់ចែងអាជីវកម្ម លើកលែងតែមានការបញ្ជាក់ផ្សេង ក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងរបស់សហកម្មសិទ្ធិ។ ម្នាក់ៗត្រូវទទួលខុស ត្រូវរៀងៗខ្លួន និងទូទៅលើបំណុលរបស់អាជីវកម្ម។
ក្រុមហ៊ុនសហកម្មសិទ្ធិមានកម្រិត គឺជាក្រុមហ៊ុនបង្កើតឡើង ដោយមានការព្រមព្រៀងគ្នារបស់សហកម្មសិទ្ធិករទាំងអស់។ ប៉ុន្តែមិនដូចគ្នាក្រុមហ៊ុនសហកម្មសិទ្ធិទូទៅទេ ក្រុមហ៊ុនសហកម្មសិទ្ធិមានកម្រិត មិនរលាយដោយឯកឯងទេ ទោះបីសហកម្មសិទ្ធិករមានកំណត់ណាម្នាក់ស្លាប់ ឬដកហូតទុនពីក្រុមហ៊ុន។ ផ្ទុយទៅវិញ បើសហកម្មសិទ្ធិករទូទៅម្នាក់ស្លាប់ ឬ ដកហូតទុនពីក្រុមហ៊ុន គឺក្រុមហ៊ុននោះនឹងរលាយដោយឯកឯង លុះត្រាតែមានកិច្ចព្រមព្រៀងរបស់ក្រុមហ៊ុន។
ក្រុមហ៊ុនមូលធនដែលក្នុងនោះសមាជិក (គ្មានឋានៈជាពាណិជ្ជករ) ហើយមានឬរក្សានូវមូលបត្រដែលគេអាចលក់ដូរបានដែលហៅថា«ភាគហ៊ុន» និងទទួលខុសត្រូវលើបំណុលក្រុមហ៊ុនត្រឹមតែ ភាគទុនរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ។ នៅក្នុងក្រុមហ៊ុននេះមានទម្រង់ក្រុមហ៊ុនពីរទៀតគឺ ក្រុមហ៊ុនឯកជនទទួលខុសត្រូវមានកម្រិត (Private Limited Company) សមាជិកទាំងឡាយទទួលខុសត្រូវត្រឹមតែកម្រិតភាគទុនរបស់ខ្លួនដែលបានចូលហ៊ុនប៉ុណ្ណោះ។ ក្រុមហ៊ុននេះគឺជាទ្រង់ទ្រាយមួយនៃក្រុមហ៊ុនមូលធន ហើយមានលក្ខណៈសម្គាល់ដូចតទៅ៖
-ទីមួយគឺក្រុមហ៊ុនមានសមាជិកភាគហ៊ុនពី ០២ (ពីរនាក់) រហូតដល់ ៣០ (សាមសិបនាក់)។ ប៉ុន្តែ បុគ្គលម្នាក់ក៏អាចបង្កើតក្រុមហ៊ុនបានដែរឈ្មោះថា សហគ្រាសឯកបុគ្គលទទួលខុសត្រូវមានកម្រិត។ សហគ្រាសនេះ មានលក្ខខណ្ឌដូចគ្នានឹងលក្ខខណ្ឌទាំងឡាយរបស់ក្រុមហ៊ុនឯកជន ទទួលខុសត្រូវមានកម្រិតដែរ លើកលែងតែលក្ខខណ្ឌស្តីពីទំនាក់ទំនង រវាងសមាជិកភាគហ៊ុនប៉ុណ្ណោះ។
-ទីពីរគឺ ក្រុមហ៊ុននេះមិនអាចអនុញ្ញាតឱ្យលក់ភាគហ៊ុន ឬមូលបត្រដទៃទៀតជាសាធារណៈឡើយ។ ប៉ុន្តែគេអាចអនុញ្ញាតឱ្យធ្វើអនុប្បទាន ពីសមាជិកភាគហ៊ុនមួយទៅសមាជិកភាគហ៊ុន ឬសមាជិកគ្រួសារ ឬអ្នកគ្រប់គ្រងបាន។ ក្នុងករណីធ្វើអនុប្បទានទៅឱ្យតតិយជន ត្រូវមានការយល់ព្រមពីសមាជិកភាគហ៊ុនដទៃទៀតតាមសម្លេងភាគច្រើន។
-ទីបីគឺ ក្រុមហ៊ុននោះអាចមានការរឹតត្បិតមួយឬច្រើនទៅលើការផ្ទេរចំណែកនៃប្រភេទភាគហ៊ុនទាំងអស់។
-ទីបួនគឺ ក្រុមហ៊ុនអាចត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាជាក្រុមហ៊ុនឯកជន ទទួលខុសត្រូវមានកម្រិត ចាប់ពីពេលដែលបានចុះបញ្ជីពាណិជ្ជកម្ម តាមទម្រង់បែបបទជាក់លាក់ ដូចបានកំណត់ដោយប្រកាសរបស់ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម។
ដោយឡែក ក្រុមហ៊ុនមហាជនទទួលខុសត្រូវមានកម្រិត គឺជាទ្រង់ទ្រាយ មួយនៃក្រុមហ៊ុនមូលធន ដែលត្រូវបានអនុញ្ញាតដោយច្បាប់ដើម្បីបោះចេញមូលបត្រ អាចលក់ជាសាធារណៈបាន។
>>>មានសំណួរសួរថាតើមានភាពខុសគ្នា ឬដូចគ្នាដូចម្ដេចរវាងក្រុមហ៊ុនសហកម្មសិទ្ធិនិងក្រុមហ៊ុនមូលធន?
ក្រុមហ៊ុនសហកម្មសិទ្ធិ គឺជាក្រុមហ៊ុនដែលបង្កើតឡើងដោយឈរលើមូលដ្ឋាននៃការគោរពបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់សមាជិក ពោលគឺឈរលើការគោរពរាប់អានបុគ្គល។ ក្នុងក្រុមហ៊ុនសមាជិកទាំងអស់ត្រូវផ្តល់ការអនុញ្ញាតឱ្យមានការចូលរួមពីសមាជិកថ្មីៗ និងជាអ្នកសម្រេចថា បើមានព្រឹត្តិការណ៍អ្វីកើតឡើងដល់សមាជិកណាម្នាក់ (ដូចជាមរណភាពជាដើម) ក្រុមហ៊ុនត្រូវបន្តសកម្មភាព ឬត្រូវរំលាយ។
រីឯក្រុមហ៊ុនមូលធន គឺជាក្រុមហ៊ុនដែលបង្កើតឡើងដោយមិនឈរ លើមូលដ្ឋាននៃការគោរពបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់សមាជិកទេ ពោលគឺមិនគិតទៅដល់ការរាប់អានជាបុគ្គលទេ។ ជាទូទៅ សមាជិកទាំងអស់អាច មិនស្គាល់គ្នាពីមុនមក ហើយអាចធ្វើអនុប្បទានភាគហ៊ុនរបស់ខ្លួនដោយ សេរី លើកលែងតែមានបដិប្បញ្ញត្តិផ្សេង។
>>>លក្ខណៈសម្បត្តិសំខាន់បួន ក្នុងការបង្កើតក្រុមហ៊ុនមូលធន
-អត្ថិភាពដាច់ដោយឡែកពីគ្នា៖ ក្រុមហ៊ុនមានអត្ថិភាពឯករាជ្យ ឬ ដាច់ដោយឡែកពីបុគ្គលដែលបានបង់ដើមទុន ឬបុគ្គលដែលគ្រប់គ្រងអាជីវកម្ម។ ក្រុមហ៊ុនគឺជាម្ចាស់លើទ្រព្យសកម្មនៃអាជីវកម្មនិងទទួលខុសត្រូវលើបំណុលនិងកាតព្វកិច្ចរបស់អាជីវកម្ម។
-ការគ្រប់គ្រង៖ អំណាចគ្រប់គ្រង ស្ថិតក្នុងសមត្ថកិច្ចនៃក្រុមប្រឹក្សាភិបាលដែលគេបានផ្ទេរទៅឱ្យមន្ត្រីគ្រប់គ្រងក្រុមហ៊ុន។ ម្ចាស់ហ៊ុន គឺជាអ្នកបោះឆ្នោតជ្រើសរើសសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាភិបាល ប៉ុន្តែមិនអាចត្រួតត្រាការសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាភិបាលបានទេ
-លទ្ធភាពនៃការផ្ទេរកម្មសិទ្ធិ៖ កម្មសិទ្ធិនិងផលប្រយោជន៍របស់ម្ចាស់ហ៊ុនអាចផ្ទេរបានដោយសេរី -ការទទួលខុសត្រូវមានកម្រិត៖ ក្រុមហ៊ុនទទួលខុសត្រូវចំពោះ បំណុលនិងកាតព្វកិច្ចទាំងឡាយ ដែលពាក់ព័ន្ធការធ្វើពាណិជ្ជកិច្ច។ ការទទួលខុសត្រូវនេះ មិនភ្ជាប់កាតព្វកិច្ច មន្ត្រីក្រុមហ៊ុន ឬម្ចាស់ភាគហ៊ុនដទៃទៀតទេ៕
